60 年代波兰风格住宅的现代重生

MODERNIZACJA "DOMU KOSTKI" Z OKRESU PRL-u PRZY ULICY KONSTANTEGO ILDEFONSA GAŁCZYŃSKIEGO W KRAKOWIEPROJEKT DYPLOMOWY - LICENCJACKIpracownia architektury wnętrzpromotor: dr Sabina Niewęgłowskarecenzent: prof. zw. dr hab. Elżbieta Pakuła - Kwak2015

Architektura mieszkaniowa z lat siedemdziesiątych XX wieku nie kojarzy się dobrze, co nie jest niczym dziwnym, bowiem typowe dla okresu PRL-u domy jednorodzinne potocznie zwane „kostkami polskimi” projektowane były według zasad ówczesnego komunistycznego budownictwa, w czasach kryzysu i braków materiałowych. Z biegiem lat utraciły swój dawny często wątpliwy „urok”, a dzisiejsze standardy i rozwiązania architektoniczne zdecydowanie od nich odbiegają. Wyjścia są dwa: wyburzyć i budować nowy dom od podstaw, albo postawić na modernizację – to właśnie z takim zadaniem postanowiłam się zmierzyć, tworząc projekt inny od moich dotychczasowych projektów.  

DOM PO MODERNIZACJI / DOM PRZED MODERNIZACJĄ

PLANSZE PREZENTACYJNE

CHARAKTERYSTYKA BUDYNKU / STAN PRZED MODERNIZACJĄ (ISTNIEJĄCY) Budynek obecnie pełni funkcję domu jednorodzinnego, jest usytuowany na działce nr. 252 o powierzchni 6 a 54 m2 i składa się z dwóch kondygnacji mieszkalnych, piwnicy oraz dobudowanego garażu o łącznej powierzchni użytkowej 207,60 m2. Dom został wybudowany w technologii tradycyjnej według projektu mgr inż. arch. Tomasza Gawłowskiego. Budynek mieszkalny powstał w 1967 roku we wschodniej części miasta Krakowa przy ulicy Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego 29 wchodzącej w obręb XIV dzielnicy – Czyżyny. Znajduje się na cichym i kameralnym osiedlu mało odróżniających się od siebie, niewielkich dwukondygnacyjnych domków jednorodzinnych. W sąsiedztwie charakterystycznych dla XIV dzielnicy zespołów mieszkaniowych z wysokimi budynkami wielokondygnacyjnymi, obszernymi pawilonami usługowo – handlowymi, wydziałami akademickimi i domami studenckimi, pośrodku głównych skrzyżowań i ulic tej części miasta Krakowa. 

PROJEKT MODERNIZACJI

Projekt modernizacji domu został zaplanowany dla pary młodych architektów, którzy cenią przestrzenie o minimalistycznym charakterze otwarte na kontakt z naturą. Ważnym aspektem projektowym było wydzielenie niezależnej przestrzeni dla pracowni projektowej z osobnym wejściem.ZAŁOŻENIA PROJEKTOWE·  projekt wnętrz zgodnie ze stylem minimalistycznym·  utrzymanie prostych form oraz gamy kolorystycznej ograniczonej do czerni, bieli,   odcieni szarości i mocnego akcentu kolorystycznego·  wyburzenie ścian działowych celem stworzenia otwartej przestrzeni·  przebudowa klatki schodowej·  zwiększenie powierzchni salonu – rozbudowa bryły od strony ogrodu·  modernizacja elewacji·  zmiana otworów okiennych i stolarki okiennej·  zmiana umiejscowienia drzwi wejściowych i stolarki drzwiowej·  dobudowa tarasu od strony drzwi wejściowych i od strony ogrodu·  zmiana przeznaczenia kondygnacji gospodarczej na pracownie projektową

ROZWIĄZANIA PROJEKTOWE BRYŁA Styl modernistyczny i minimalizm, które stały się inspiracją narzuciły prostotę formy i kolorów. Zgodnie z założeniami budownictwa modernistycznego bryła cechuje się zwartą formą podobną do prostopadłościanu, płaskim dachem i brakiem detalu architektonicznego. Rury spustowe zostały ukryte, aby nie zakłócały gładkich powierzchni ścian budynku. W całym założeniu dominuje biel w połączeniu z odcieniami szarości, czernią oraz mocnym akcentem kolorystycznym.                                                                                                                                                                                   Elewacja frontowa stanowi wizytówkę domu, umieszczone  na tle białej elewacji zielone drzewo przełamuje prostotę formy i daje ciekawy efekt wizualny, dodatkowo zamieszczone wzdłuż krawędzi drzewa taśmy ledowe sprawiają, że zarówno w dzień jak i po zmroku budynek odznacza się na tle otaczających go domów. Drzewo nie tylko pełni funkcję estetyczną, ale również ma symbolizować odrodzenie, przemianę – modernizację budynku i nowe „życie” wraz z nowymi lokatorami, zarazem ma być symbolem „starego” domu i wiążącej się z nim historii o zawiłej drodze do upragnionego mieszkania w trudnych czasach PRL-u 

ELEWACJE

Forma budynku jest czysta i stanowi spójną całość. Dzięki wyrównaniu ścian zewnętrznych piwnic ze ścianami pozostałych kondygnacji, zniwelowaniu podziałów horyzontalnych poszczególnych poziomów oraz wszelkich detali architektonicznych cały budynek tworzy jednolitą płynną bryłę.

Zmiana otworów okiennych na rozległe przeszklenia, zlicowane z elewacjami, sprawia, że elewacje zyskują nowoczesnego wyglądu, jednocześnie poprawiając komfort użytkowania wnętrz zapewniając mocną penetrację światła do przestrzeni użytkowych oraz płynnie łącząc je z otaczającą dom zielenią.

RZUTY POSZCZEGÓLNYCH KONDYGNACJI

PRZEKROJE

ROZWIĄZANIA WNĘTRZ Podział funkcjonalny wynika przede wszystkim z konstrukcji budynku i związany jest z pierwotną lokalizacją pionów instalacyjnych.Aby uzyskać maksimum wolnej przestrzeni, w projekcie przewidziano usunięcie większości ścian działowych oraz klatki schodowej, która zabierała dużo cennej powierzchni domu. Zarówno schody prowadzące na piętro jak i wiatrołap są otwarte na dwie kondygnacje. Poprzez 6-cio metrowe okno, we frontowej elewacji, przechodzące w świetlik dachowy rozciągający się nad wiatrołapem i całą długością schodów, przestrzenie te są doskonale doświetlone i nie stanowią, jak przed modernizacją, zamkniętych pomieszczeń.

WIZUALIZACJA STREFY WEJŚCIA

Do wnętrza stref mieszkalnych domu prowadzi sześć szerokich betonowych stopni. Główne wejście zlokalizowane jest we wschodnio- południowej elewacji bocznej, gdzie w pasie pionowych przeszkleń odróżnia je jedynie kolor ramy. Dodatkowo zaprojektowany z dwóch stron domu taras został w tej części zadaszony oraz wzbogacony pasem białych przestrzennych form nawiązujących kształtem do drzew, które nie tylko tworzą ciekawy efekt światłocienia jak i stanowią osłonę przed nadmiernym działaniem słońca oraz zamykają tą część budynku od strony sąsiadów.

"ZIELONY KORYTARZ"WIDOK NA KUCHNIE / WIDOK OD STRONY KUCHNI

SALON Z JADALNIĄ

Starając się zachować jednorodność, wszystkie wnętrza budynku hołdują zasadom prostoty i minimalizmu, dominuje w nich klasyczna biel, odcienie szarości, czerń i zieleń stanowiąca mocny akcent. Kolorystyka i gładka faktura betonowej podłogi zastosowanej na każdej z kondygnacji tworzy wrażenie przestronności i spójności poszczególnych stref, zespalając je w jedną przestrzeń. W całym budynku drzwi mają nieprzeciętną wysokość, są bowiem wyższe od standardowych i sięgają sufitu, dzięki czemu uniknięto dodatkowych podziałów horyzontalnych i wnętrza nabrały lekkiej formy.

Warto również wspomnieć o przemyślanej kwestii ogrzewania. W całym budynku zastosowano wodne ogrzewanie podłogowe SpeedUp firmy Danfoss, zapewniające małą wysokość konstrukcji (do 5cm) i nadające się do prac modernizacyjnych. Ponadto wzbogacone zostało o system regulacji temperatury pozwalający  na indywidualne dostrojenie ogrzewania dla każdej z kondygnacji, gdzie kondygnacja z biurem projektowym ogrzewana jest w godzinach pracy, tak w części mieszkalnej budynku parter i piętro mogą być ogrzewane w zależności od użytkowania i pory dnia. Dodatkowo wzdłuż przeszkleń umieszczono konwektory kanałowe firmy Vasco, które dla wymiany powietrza wykorzystują wentylatory z możliwością regulacji mocy grzewczej. Niewielka głębokość konwektorów (8-13cm) pozwala na zastosowanie ich w stropie między kondygnacyjnym wewnątrz typowych warstw podłogowych.

Kondygnacja parteru zgodnie z założeniem tworzy jedną, w miarę możliwości, otwartą przestrzeń. Od holu otwiera się widok na salon, taras i w głąb ogrodu. Całe wnętrze jest skąpane w świetle dziennym dzięki rozległym poziomym przeszkleniom. Z uwagi na bardzo dużą ilość światła wpadającego do wnętrz zastosowano szyby, charakteryzujące się wysokim stopniem izolacji cieplnej, które redukują przepuszczalność energii słonecznej chroniąc wnętrza przed nadmiernym przegrzewaniem i utratą ciepła do otoczenia, zwiększając tym samym komfort cieplny pomieszczeń. Produkty szklane o takich właściwościach produkuje firma np. Pilkington.Dodatkowo szyby zostały sklejone silikonem, aby maksymalnie zatrzeć granicę pomiędzy nimi i stworzyć wrażenie jednolitej tafli szklanej. Od strony południowo-zachodniej wychodzącej na ogród dom został rozbudowany, co powiększyło salon o ponad 12m2, ponadto dobudowana przestrzeń została otwarta na obie kondygnacje mieszkalne. Prosto z salonu jest dostęp na przestronny taras, który stanowi strefę przejściową między wnętrzem a ogrodem. Dla zapewnienia bezpieczeństwa został on ogrodzony szklanymi balustradami, które poprzez swą bezbarwność i transparentność nie zakłócają prostej formy tarasu. W samym centrum strefy dziennej - strefie wypoczynkowej znajduję się sofa firmy 18KARAT projektu Petera Cardew, o nieskomplikowanych geometrycznych kształtach i czystych, gładkich materiałach (filc, skóra naturalna), z dwoma fotelami, podnóżkiem i pufą oraz zestawem stolików kawowych, z nogami ze stali nierdzewnej, w różnych rozmiarach i wysokościach i pokrytych blatami z czarnego, szarego i białego marmuru. Zgodnie z postulatem minimalizmu, że wszystko co jest niefunkcjonalne jest zbędne, nie znajdziemy tu ornamentów czy ozdobnych detali.

Salon został wzbogacony o panoramiczny, zajmujący prawie całą szerokość ściany, kominek, który można podziwiać z każdego miejsca w salonie, z jadalni oraz z kuchni. W jego dolnej części, po całej długości, rozciąga się wnęka z przesuwnymi drzwiczkami będąca z jednej strony schowkiem na drewno do kominka, a z drugiej miejscem do przechowywania sprzętu do kina domowego. Nad kominkiem został zamontowany ekran projekcyjny całkowicie chowający się w suficie, zastępujący klasyczny telewizor. Przy ścianie pokrytej barwionym betonem w odcieniu ciemnego grafitu, znajduje się strefa jadalni, w tle widać wspomniany wcześniej zielony korytarz, który ożywia wnętrze i nadaje mu charakteru. Tuż obok mieści się kuchnia, w której czarny blat z wysokimi barowymi siedziskami stanowi umowną granicę z salonem.

KUCHNIA Kuchnia jest prosta i zarazem funkcjonalna, utrzymana w gamie kolorystycznej zawężonej do bieli i odcieni szarości, fronty mebli kuchennych są gładkie, pozbawione uchwytów i wszelkich zbędnych zdobień – co świadczy o jej minimalistycznym charakterze. Wszelkie sprzęty takie jak lodówka, zmywarka zostały zabudowane przez co, prócz płyty grzewczej, piekarnika oraz ekspresu do kawy, są niewidoczne. Celem uzyskania czystego w formie blatu wykorzystano wpuszczany w blat zlew, teleskopowy wentylator oraz chowane w blacie trzy potrójne gniazda elektryczne.  Górne szafki umieszczone na wysokości 200cm są przeznaczone do przechowywania sprzętów kuchennych używanych sezonowo i okazyjnie. Kuchnie oświetlają oprawy oświetleniowe AQUAFORM (ze źródłem światła LED) z możliwością indywidualnego ukierunkowania wiązki światła, dodatkowe oświetlenie blatu stanowią taśmy ledowe wpuszczone w dolną krawędź górnych szafek oraz wzdłuż górnej linii okna.

SYPIALNIA  Na piętro prowadzą jednobiegowe, monolityczne schody dywanowe wykonane z konstrukcji żelbetowej. Odsłonięte, pozbawione klatki schodowej nie pełnią już tylko funkcji użytkowej, natomiast dzięki podkreśleniu zielonym światłem całego biegu są także efektownym, dekoracyjnym elementem wnętrza salonu, od którego oddziela je jedynie transparentna szklana balustrada. 

Wchodząc na piętro, ukazuje się strefa nocna – prywatna. Zaprojektowana tu przestronna sypialnia połączona została z łazienką oraz z garderobą. Wnętrze sypialni, tak jak w strefie dziennej, cechuje minimalistyczna prostota, przeważa w niej biel i odcienie szarości. Nie zabrakło również, obecnego w całym założeniu, zielonego akcentu jakim jest narzuta na łóżko, jeden z foteli oraz wypełnione światłem ledowym żłobienia na ścianie stanowiące kontynuacje wzoru drzewa z poniższej kondygnacji. Pomieszczenie wypełnia światło dzienne wpadające przez szerokie przeszklenie z widokiem na ogród oraz okno połaciowe umieszczone w dachu.

Aby przełamać geometryczne formy i nadać wnętrzom bardziej domowej atmosfery wprowadzono do aranżacji miękkie tkaniny przesłaniające największe przeszklenia na obu kondygnacjach. Dodatkowo w oknach zamieszczono rolety z kasetami schowanymi w  nadproża, które nie tylko dają możliwość, w razie potrzeby, całkowitego zacienienia wnętrz jak i pełnią funkcję antywłamaniową.

W sypialni wygospodarowana została przestrzeń na komfortowe miejsce do pracy, które na pierwszy rzut oka nie jest widoczne, bowiem zostało ukryte za taflami przesuwnych białych drzwi. Znajduje się tam wszystko co niezbędne do pracy dwojga architektów: przestronny blat z wysuwaną spod spodu półką na klawiaturę i myszkę, która dodatkowo powiększa przestrzeń blatu, otwarte półki na książki i magazyny oraz zamykane szafki na wszelkie inne rzeczy potrzebne do pracy. Miejsce do pracy oświetlają taśmy ledowe zapewniające jednolite światło na całej długości blatu.

W tej części domu znajduje się również niewielkie miejsce umożliwiające spokojną lekturę ulubionej książki czy stwarzające możliwość kontemplacji podziwiając otaczającą dom zieleń.

ŁAZIENKA

Po prawej stronie łóżka znajdują się drzwi do garderoby, po lewej natomiast za szklanymi drzwiami widać łazienkę na czele z wolnostojącą wanną i wygodnym fotelem. Wnętrze łazienki również przestrzega minimalistycznego kodeksu, brak tu skomplikowanych form czy elementów dekoracyjnych pozbawionych funkcji użytkowej. Na tle dominującej bieli większości ścian, sufitu i armatury Duravit, szarości betonu i marmurowego blatu pod umywalkami oraz czerni baterii Brizo, uchwytów, wiszących lamp Aquaform i grzejników Vasco, pojawia się zieleń fotela oraz przesuwnego panelu przy oknie.

Ściana tuż przy wannie pokryta jest taflą szkła Lacobel, które poprzez swój wysoki połysk i dodatkowe podświetlenie od spodu rozświetla wnętrze i daje wrażenie przestronności. Szkło z jednej strony pokryte jest wysokiej jakości białym lakierem pozbawionym ciężkich metali - więc ekologicznym i bezpiecznym dla środowiska, a z drugiej warstwą polipropylenu, która chroni szkło przed rozpryśnięciem na drobne kawałki w przypadku rozbicia oraz stanowi doskonałe zabezpieczenie przed wilgocią.

Po wygaszeniu oświetlenia sufitowego i lamp wiszących, łazienkę rozświetli jedynie delikatne światło wbudowane w powierzchnię podłogi wzdłuż dolnej krawędzi ściany ze szkła, które stworzy odprężającą atmosferę podczas kąpieli. Łazienka została podzielona na dwie strefy – strefę z wanną i umywalkami oraz strefę bardziej kameralną z prysznicem, miską ustępową i bidetem. W przejściu między tymi strefami, na całej szerokości ściany, znajdują się szafki na ręczniki, kosmetyki i wszystko inne co niezbędne przy  korzystaniu z łazienki. Prysznic nie posiada kabiny oraz typowego brodzika, którego funkcje zastępuje odpływ liniowy odprowadzający wodę  z poziomu podłogi, a od reszty wnętrza prysznic oddziela tylko tafla szkła dzięki czemu ta strefa łazienki zyskała optycznie więcej przestrzeni.

BIURO PROJEKTOWE Dawna kondygnacja gospodarcza została przekształcona w biuro projektowe z niezależnym wejściem. Do biura prowadzą zadaszone schody zlokalizowane od strony frontowej budynku. Podobnie jak wejście do strefy mieszkalnej, tak tutaj drzwi wejściowe podkreślone są zieloną ramą.

Po przekroczeniu progu, na wprost znajduje się hol prowadzący do strefy prywatnej pracowników – garderoby oraz kuchni, do których pracownicy mają dostęp również z miejsca pracy, po lewej stronie holu znajduję się pomieszczenie przeznaczone na kotłownie oraz ogólnodostępna toaleta dla klientów i personelu. Przestrzeń po prawej stronie od wejścia stanowi strefę kontaktu z klientem, którą od miejsca pracy architektów oddziela jedynie „ściana” z przesuwnych szklanych drzwi, dzięki czemu obie przestrzenie mogą łączyć się ze sobą. Dodatkowym elementem łączącym te obie strefy są, umieszczone na ścianie przechodzące nieprzerwanie z jednej strefy w drugą, częściowo podświetlone przestrzenne, zielone płaszczyzny tworzące koronę drzewa – motywu przewijającego się w całym budynku.

Celem mojej pracy dyplomowej było stworzenie projektu gruntownej modernizacji domu wzniesionego  w czasach PRL-u. Projekt obejmował zarówno rozbudowę bryły domu, modernizację elewacji jak i aranżację wnętrz kondygnacji mieszkalnych zgodnie ze stylem minimalistycznym oraz zmianę przeznaczenia kondygnacji gospodarczej na biuro architektoniczne.Wertując książki i strony internetowe w poszukiwaniu informacji o budownictwie mieszkań i domów jednorodzinnych w okresie PRL-u zmieniłam pogląd na architekturę tamtych lat, doceniając wysiłek ludzi w pokonywaniu trudów zawiłej drogi, którą musieli przejść by zapewnić sobie i swym rodzinom „wymarzony” dom. W dzisiejszych czasach budowa domu jednorodzinnego nie jest czymś nadzwyczajnym i nie niesie ze sobą wielu uciążliwości. Materiałów budowlanych, projektów architektonicznych i wnętrzarskich mamy pod dostatkiem i niewielu ludzi urodzonych po okresie PRL-u zdaje sobie sprawę z tego, że jeszcze niespełna trzy dekady temu wybudowanie domu wymagało wielu wyrzeczeń, głębokich cięć w rodzinnych budżetach obejmujących nie tylko wydatki na wspólne wyjścia, ubrania czy książki ale również na żywność.Tym samym uważam, że warto tworzyć projekty modernizacji „domów kostek” jednak nie zapominając by pozostawić w nich choć cień ich historii.